De Savannah Kat: Het is tijd voor genuanceerder beleid
Wat is een Savannah kat?
De Savannah kat (Felis catus × Leptailurus serval) is een kattenras dat voortkomt uit de kruising tussen een Afrikaanse Serval en een huiskat. Het doel is om het exotische uiterlijk van de Serval (Leptailurus Serval) te combineren met de sociale aard en houdbaarheid van een huiskat (Felis catus). Dit maakt de Savannah kat tot een uniek en benijd huisdier, dat wereldwijd bewondering oogst vanwege zijn opvallende verschijning, intelligentie en energieke karakter.
Toch stuiten deze bijzondere katten op steeds strengere beperkingen in nationale en internationale regelgeving. In Nederland zijn Savannahs tot en met de vierde generatie verboden op basis van definities die niet altijd recht doen aan hun werkelijke gedrag en zorgbehoeften. Door onbegrip over de generatiesverschillen en hun werkelijke eigenschappen worden ze vaak ten onrechte gelijkgesteld aan hun wilde voorouder, de Serval.
Savannahs hebben een slank, gespierd lichaam met grote, expressieve oren en een gevlekt vachtpatroon dat sterk doet denken aan hun wilde voorouder, de Serval. Hun uiterlijk straalt een combinatie van elegantie en kracht uit, wat bijdraagt aan hun status. Qua gedrag zijn Savannahs uitzonderlijk sociaal, intelligent en actief. Ze vormen een hechte band met hun eigenaren en hebben een speels, onderzoekend karakter. Hoewel ze een energiek ras zijn, kunnen Savannahs goed worden gehouden als binnenkat, mits ze voldoende interactie met hun eigenaren, mentale stimulatie en ruimte krijgen om te spelen.
Wat betreft verzorging zijn Savannahs relatief eenvoudig te houden. In tegenstelling tot de Serval hebben hebben ze geen gespecialiseerde zorg nodig, maar vereisen wel, net als andere katten, hoogwaardige voeding en voldoende beweging om gezond te blijven. Hun sociale en aanhankelijke aard maakt ze tot uitstekende huisdieren voor eigenaren die bereid zijn tijd en aandacht te besteden aan hun dieren.
Hoe werken de generaties bij Savannah katten?
Bij het fokken van Savannahs worden generaties aangeduid met F-nummers (zoals F1, F2, enzovoort). Deze generaties geven aan hoe ver een individu genetisch verwijderd is van de oorspronkelijke kruising met een Serval.
De F1 Savannah is de eerste generatie, rechtstreeks afkomstig uit een kruising tussen een Serval en een huiskat of Savannah kat. Deze katten bevatten ongeveer 50% serval-genen en behouden veel van het uiterlijk en enkele gedragskenmerken van hun wilde voorouder. Ondanks hun directe afstamming zijn F1 Savannahs kleiner, socialer en passen zich beter aan in een huiselijke omgeving dan een Serval.
De tweede generatie, F2, is een nakomeling van een F1 en een andere huiskat of Savannah kat. Deze katten zijn doorgaans kleiner dan F1 Savannahs en vertonen meer gedomesticeerd gedrag, waardoor ze beter geschikt zijn voor een huiselijke omgeving. F3 Savannahs, nakomelingen van een F2 en een andere Savannah of huiskat, worden qua gedrag en uiterlijk steeds meer vergelijkbaar met volledig gedomesticeerde katten.
Vanaf de vierde generatie (F4) kan een Savannah kat door internationale stamboeken zoals TICA (The International Cat Association) als SBT worden aangeduid (Stud Book Tradition). Dit betekent dat ze officieel worden erkend als raskatten. SBT Savannahs zijn volledig gedomesticeerd en hebben gedrag en zorgbehoeften die vergelijkbaar zijn met andere raskatten.
De vijfde generatie (F5) en latere generaties zijn qua gedrag vergelijkbaar met andere actieve raskatten. Vanaf F5 zijn Savannahs bovendien vrijgesteld van CITES-regelgeving en worden ze niet langer beschouwd als hybriden. Hierdoor worden ze volledig erkend als gedomesticeerde raskatten.
Wat is een Serval?
De Serval (Leptailurus Serval) is een middelgrote wilde kat afkomstig uit Afrika. Deze dieren zijn bekend om hun slanke bouw, lange poten en gevlekte vacht. Servals hebben zich aangepast aan een breed scala aan habitats, van graslanden tot moerassen en staan bekend om hun uitzonderlijke jachtvaardigheden. Het gedrag en behoeften van Servals verschillen fundamenteel van die van gedomesticeerde dieren zoals Savannahs.
Hoewel Servals in de natuur solitair leven. Hoewel Servals in de natuur solitair leven, kunnen ze in gevangenschap sterke relaties opbouwen met hun verzorgers. zijn Servals geen traditionele huisdieren en vereisen gespecialiseerde zorg. Alleen bij eigenaren die beschikken over de juiste kennis over gedrag, behoeften en faciliteiten, gedijen Servals goed. Een verrijkte en stabiele omgeving met ruime verblijven en mogelijkheden om natuurlijk gedrag te vertonen is essentieel voor hun welzijn.
De Positieflijst en CITES
CITES
CITES (Convention on International Trade in Endangered Species) is een internationale overeenkomst die de handel in bedreigde planten- en diersoorten reguleert. Soorten worden ingedeeld in drie bijlagen:
- Bijlage I: Handel is in principe verboden.
- Bijlage II: Handel is toegestaan onder strikte voorwaarden.
- Bijlage III: Handel wordt gereguleerd op verzoek van specifieke landen.
De Afrikaanse Serval staat op CITES Bijlage II. Dit betekent dat handel in Servals is toegestaan onder strikte controle, voornamelijk om potentiële risico’s voor wilde populaties te beperken. Belangrijk is dat de Serval geen bedreigde soort is; volgens de IUCN Rode Lijst wordt de soort geclassificeerd als “Least Concern” (laag risico) vanwege zijn stabiele en brede verspreiding.
Volgens de generatieregeling van CITES worden de eerste vier generaties van Savannah katten (F1 t/m F4) beschouwd als hybriden en vallen ze onder dezelfde regelgeving als hun wilde voorouder, de Serval. Dit betekent dat deze generaties juridisch worden behandeld alsof ze rechtstreeks wilde dieren zijn, ongeacht hun mate van domesticatie of gedrag. Vanaf de vijfde generatie (F5) worden Savannah katten niet langer als hybriden beschouwd en zijn ze volledig vrijgesteld van CITES-regulering.
De Hobby en huisdierenlijst (Positieflijst)
De Nederlandse overheid heeft in juli 2024 een wet ingevoerd die het houden van huisdieren aanzienlijk beperkt door middel van de Huis en hobbydierenlijst. Deze wet is gebaseerd op het “nee, tenzij”-principe, wat inhoudt dat alleen diersoorten die op een door de overheid goedgekeurde lijst staan, nog gehouden mogen worden. Momenteel bestaat er enkel een lijst voor zoogdieren, maar de overheid is bezig met de ontwikkeling van vergelijkbare lijsten voor reptielen en vogels, wat het aantal beperkingen in de toekomst verder zal uitbreiden. Ook de nieuwe lijst ligt onder vuur en is opnieuw onderwerp van juridische procedures, waarbij de vraag blijft of deze herziening wel aan de eisen zal voldoen. Hoewel de lijst is bedoeld om dierenwelzijn en veiligheid te verbeteren, ontbreekt het aan voldoende wetenschappelijke basis en expertise om de maatregelen te onderbouwen en effectief te handhaven. Lees meer: Wanneer onkunde wet wordt: De hobby- en huisdierenlijst
Voor hybride huisdieren leunt de Positieflijst op de generatieregeling en wettelijke status van CITES dieren. Echter, deze regelgeving is ontworpen om de handel in wilde populaties te reguleren en houdt specifiek geen rekening met de geschiktheid van dieren als huisdier. Ook wordt bij vroege generatie Savannah katten geen rekening gehouden met het werkelijke gedrag en de zorgbehoeften van deze dieren en worden belangrijke nuances binnen de generaties genegeerd. In plaats daarvan worden alle generaties tot en met F4 geclassificeerd alsof ze identiek zijn aan de serval, zonder onderscheid te maken in mate van domesticatie.
Het domesticatieproces begint bij de eerste generatie (F1) en wordt bij elke volgende generatie sterker. Cruciaal hierbij is dat alleen de éérste generatie Savannah (F1) feitelijk als een hybride kan worden beschouwd, omdat deze rechtstreeks voortkomt uit een kruising tussen een serval en een huiskat. Deze katten verschillen zowel fysiek als gedragsmatig significant met de Serval. Vanaf de tweede generatie (F2) zijn de nakomelingen steeds meer verwant aan gedomesticeerde katten. Het negeren van dit onderscheid door de Nederlandse overheid resulteert in een onjuiste beoordeling van vroege generatie Savannahs.
Conclusie
De Savannah kat verschilt fundamenteel van zijn wilde voorouder, de Serval, in zowel gedrag als zorgbehoeften. Toch negeert het huidige beleid deze verschillen, wat heeft geleid tot onnodige beperkingen voor zowel Savannah liefhebbers als fokkers.
De generatieregeling, zoals in de Positieflijst wordt gebruikt, is ontworpen ter bescherming van wilde populaties en niet met het oog op dierenwelzijn of veiligheid. Het houdt geen rekening met specifieke kenmerken, mate van domesticatie, en welzijnsbehoeften van dieren die in een gedomesticeerde omgeving leven. Hierdoor is het een ongeschikt instrument om te gebruiken voor de Positieflijst.
Dit gebrek aan nuance in de beoordeling van eventuele risico’s en zorgbehoeften is vooral problematisch voor hybride dieren zoals de Savannah kat. Door geen onderscheid te maken tussen de verschillende generaties en hun mate van domesticatie, ontstaat een onterecht en onnodig restrictief beleid dat geen recht doet aan de werkelijkheid. Beleid dat daadwerkelijk dierenwelzijn en veiligheid wil bevorderen, moet gebaseerd zijn op wetenschappelijke evaluaties die de realiteit beter weerspiegelen.
Het is tijd voor een meer genuanceerde benadering in plaats van rigide definities te volgen. Door een meer wetenschappelijke en op gedrag gebaseerde benadering te hanteren, kunnen zowel het welzijn van dieren als de rechten van verantwoordelijke eigenaren beter worden gewaarborgd.
